▸ Strona główna ▸Zakres pomocy ▸Zaburzenia lękowe
Zaburzenia lękowe
Czym są zaburzenia lękowe
Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który pojawia się w życiu codziennym, każdego człowieka. Jest to normalna reakcja na sytuacje stresowe, takie jak przemówienie publiczne, ważny egzamin, czy na przykład zagrożenie ze strony agresywnego psa. Bywa tak, że u niektórych osób stany niepokoju utrzymują się przez dłuższy czas i są bardziej nasilone, nawet jeśli stresujące zdarzenie dawno już minęło. Kiedy przedłużający się niepokój oraz napięcie mogą być poważnym zaburzeniem, które uniemożliwia poradzenie sobie z codziennymi sprawami, a osoba, która go doświadcza, nie jest w stanie nad nim zapanować. Lęk jest zaburzeniem, wówczas, gdy zaczyna wywierać negatywny wpływ na życie danej osoby. Kiedy znacząco powoduje obniżenie jakość życia, a także ogranicza jej funkcjonowanie (np. powodując unikanie kontaktów społecznych) oraz prowadząc do cierpienia psychicznego.
Zaburzenia lękowe są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Częściej dotykają kobiet niż mężczyzn, mogą występować zarówno u dorosłych jak i u dzieci.
Zaburzenia lękowe - cechy wspólne
Istnieje wiele rodzajów lęku. Każdy z nich przejawia się w inny sposób, jednakże można wyróżnić kilka głównych elementów:
- poczucie zmartwienia i niepokoju przez większość czasu,
- trudność w uspokajaniu się,
- poczucie przytłoczenia lub przerażenie przez nagłe uczucia paniki,
- doświadczanie powracających myśli, które powodują lęk,
- doświadczanie nieprzyjemnych stanów po przebytych traumatycznych wydarzeniach,
- pojawienie się dolegliwości związanych z układem krążenia, oddechowym oraz układem pokarmowym, a dokładnie pojawienie się objawów somatycznych
Jakie są przyczyny nadmiernej lękowości
Rodzaje zaburzeń lękowych
Fobia społeczna
Osoby, które cierpią na fobią społeczną odczuwają obawę w sytuacjach społecznych, gdzie może pojawić się możliwość bycia ocenionym przez innych. Obawiają się krytyki, zawstydzenia czy upokorzenia, nawet w sytuacjach zwyczajnych jak przemawianie, jedzenie w miejscu publicznym, inicjowanie rozmowy. Zwykle obawom tym towarzyszy nasilona reakcja wegetatywna, jak pocenie się, uczucie czerwienienia się, kołatania serca, napięcia, przyśpieszony oddech. Osoby cierpiące na fobie społeczną są zwykle przekonana, że ich objawy są bardzo mocno widoczne dla otoczenia i mogą przyczynić się do ich kompromitacji. Silny lęk związany z przebywaniem w sytuacjach społecznych często skutkuje ich unikaniem.
Fobia społeczna charakteryzuje się przede wszystkim występowaniem paraliżującego lęku, który uniemożliwia jednostce lub poważnie utrudnia jej udział we wszelkich sytuacjach społecznych. Uczucie lęku jak i objawy somatyczne nasilają się nawet na samą myśl o perspektywie narażenia na ekspozycję publiczną. Zwykle prowadzi to do unikania takich sytuacji.
Fobie specyficzne
To zaburzenie, które objawia się silnym i niewytłumaczalnym lękiem przed konkretnymi obiektami bądź sytuacjami. Osoby doświadczające ich często zdają sobie sprawę z irracjonalności swoich lęków i wyolbrzymianego strachu jaki odczuwają, a mimo to unikają jakich kolwiek kontaktów z bodźcami, które wywołują fobię. Fobii najczęściej towarzyszą różne objawy fizjologiczne m.in. kołatanie serca, przyspieszony oddech, pocenie, obawa przed omdleniem.
Według kryteriów diagnostycznych, fobie proste dzieli się na:
- fobie zwierzęce – np. lęk przed wężami, pająkami, szczurami,
- fobie związane ze środowiskiem naturalnym – np. lęk przed burzą, kwiatami, wodą, śniegiem,
- fobie typu krew/zastrzyki/zranienie – np. lęk przed bólem, brudem, zarazkami,
- fobie sytuacyjne – np. lęk wysokości, klaustrofobia, lęk przed kradzieżą, lęk przed stomatologiem,
- inne fobie – np. lęk przed Bogiem, tłokiem, zapachami, liczbą 13, ostrymi przedmiotami.
Ludzie często odczuwają lęk w zetknięciu się z niektórymi bodźcami, jednak w rzeczywistości fobie dotykają nie więcej niż 10% populacji.
Zespół lęku uogólnionego
Zespół ten charakteryzuje się nierealistycznym i przesadnym lękiem przed potencjalnym nieszczęściem bądź katastrofą, towarzyszy mu niemal ciągłe zamartwianie się. W przypadku tego zespołu, występują specyficzne objawy takie jak: napięcie mięśniowe, drażliwość, zaburzenia snu. Jest chronicznym i utrudniającym codzienne funkcjonowanie zaburzeniem. Aby można było go zdiagnozować, objawy muszą występować przez większość czasu przez co najmniej pół roku. Przedmiotem zamartwiania stają się najczęściej sprawy finansowe, stan zdrowia członków rodziny. Wykluczenie jednego powodu do niepokoju, powoduje pojawienie się kolejnego u jednostki.
Lęk paniczny z agorafobią lub bez agorafobii
Osoby cierpiące na to zaburzenie doświadczają nagłych ataków paniki, które mogą trwać od 5 do 20 minut. Cechują się intensywnymi i przytłaczającymi epizodami silnego lęku, które przeżywają jako „nie do opanowania”. Zwykle towarzyszy im szereg objawów fizjologicznych (duszność, pocenie, drżenie ciała, płytki oddech, zawroty głowy, odrętwienie, mdłości, ból brzucha, lęk przed śmiercią, parestezje). Napady paniki są nagłe, nie powiązane z żadnymi czynnikami sytuacyjnymi. Osoba, która doświadcza lęku panicznego często boi się, że nastąpi kolejny atak, dlatego unikają miejsc, z których nie mogą szybko wyjść jak na przykład kino, supermarket, komunikacja miejska – w takich przypadkach diagnozuje się lęk paniczny z agorafobią. Agorafobia występuje również bez napadów paniki. W takim przypadku osoba unika przebywania w miejscach publicznych w obawie przed wystąpieniem dolegliwości somatycznych, jak zawału serca, czy omdlenia.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
Główną cechą OCD jest powtarzanie się występowania obsesji i kompulsji, które są uciążliwe i bywają czasochłonne. Obsesje są niechcianymi, intruzywnymi, nieakceptowanymi powtarzającymi się myślami, obrazami lub impulsami. Są trudne do skontrolowania, powodują duży stres, nawet jeśli osoba doświadczająca tych myśli zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Myśli skupia się przede wszystkim na martwiących, wzbudzających wstręt, pozbawionych sensu treściach jak na przykład brud, zanieczyszczenia, zarazki, nieakceptowane zachowania seksualne, obawa przed zrobieniem komuś krzywdy, potrzebą porządku i symetrii.
Kompulsje pojawiają się zwykle wówczas, kiedy pojawiły się obsesje. Zwykle są to sztywne, powtarzające się czynności, przy których człowiek ma poczucie, ze jest zmuszony do ich wykonania. Mają one na celu redukować napięcie, które jest wywołane natrętnymi myślami, ale przede wszystkim mają na celu ochronienie przed lękiem. Do najczęściej występujących kompulsji należą: mycie rąk, sprawdzanie, układanie oraz czynności umysłowe – powtarzania pewnych fraz, liczenie, modlitwa.
Natrętne myśli są bardzo kłopotliwe dla pacjenta. Osoba taka stara się wykonywać czynności perfekcyjnie, ale prawie nigdy nie jest do końca zadowolona z ich wykonania, dlatego czuje przymus powtarzania ich co powoduje, że czynności te pochłaniają bardzo dużo czasu, zwłaszcza w nasilonej postaci zaburzenia
Zespół ostrego stresu i zespół stresu pourazowego (PTSD)
Zespół ostrego stresu może się pojawić po przeżyciu traumatycznej sytuacji. Głównym kryterium różnicujących te dwa zaburzenia jest występowanie w przypadku ostrego stresu objawy dysocjacyjne. Zaliczamy do tej grupy: uczucie odrętwienia, depersonalizacja, derealizacja, poczucie oszołomienia, izolacja od ludzi, dziwne zachowania, problemy z pamięcią. Objawy te następują po szokującym wydarzeniu i trwają od kilku dni do miesiąca. W sytuacji utrzymywania się powyższych objawów dłużej niż miesiąc możliwe jest postawienie diagnozy PTSD.
Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wystąpić na skutek doświadczenia traumatycznego wydarzenia (wojna, napaść, wypadek komunikacyjny, katastrofa ekologiczna, znęcanie fizyczne lub psychiczne). Symptomy, jakie się pojawiają to ciągłe napięcie i trudności w odprężeniu się, koszmarne sny, powracające wspomnienia traumatycznego wydarzenia oraz usilne próby unikania wszystkiego co jest z nim kojarzone.
Osoba dotknięta tym zaburzeniem wykazuje problem z przypomnieniem sobie przebiegu traumatycznych zdarzeń, ma kłopoty z bezsennością oraz koncentracją i uwagą. Ma trudności w odczuwaniu pozytywnych emocji, szybko popada w zdenerwowanie i irytację, łatwo jest ją przestraszyć.